του Δημήτρη Εργατούδη*
Εισαγωγή
Δεν υπάρχει λογικός άνθρωπος που να μην αγχώθηκε όταν του ζητήθηκε για πρώτη φορά να μιλήσει δημόσια.
Κατ’ αρχάς θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι το άγχος αυτό είναι φυσιολογικό, ειδικά αν ο ομιλητής είναι πρωτάρης. Με τον καιρό η κατάσταση βελτιώνεται και στο τέλος η ομιλία θα είναι μια απλή ρουτίνα.
Αντιμετώπιση του άγχους
Όσο πιο ευσυνείδητος είναι ένας άνθρωπος τόσο περισσότερο άγχος θα αισθάνεται όταν κληθεί για πρώτη φορά να μιλήσει ενώπιον ακροατηρίου. Υπάρχουν όμως κάποια προληπτικά μέτρα, τα οποία, αν εφαρμοστούν σωστά, το άγχος αυτό, αρχικά θα μετριαστεί και στο τέλος θα εξαλειφθεί. Μερικά από τα μέτρα αυτά είναι και τα εξής:
· Προετοιμασία και πρακτική εξάσκηση
Η προετοιμασία αρχίζει με την καταγραφή των κύριων σημείων τα οποία ο ομιλητής θέλει να καλύψει στην ομιλία του. Στο στάδιο αυτό δεν χρειάζεται να μπει σε λεπτομέρειες. Στη συνέχεια βάζει τις σημειώσεις του αυτές σε μια λογική σειρά και αρχίζει να εξασκείται. Δεν είναι ανάγκη να αποστηθίσει την ομιλία του, ούτε και συνιστάται κάτι τέτοιο. Περισσότερο θα εξασκηθεί σχετικά με τον τόνο της φωνής του και τη “γλώσσα του σώματος” (κινήσεις, χειρονομίες, μορφασμοί κ.λπ). Όλα αυτά πρέπει να είναι συντονισμένα. Δεν μπορεί π.χ. ο ομιλητής να αναφέρεται σε ένα θλιβερό γεγονός και να γελά. Η εξάσκηση πρέπει να γίνει με μέτρο, αφού η υπερβολική εξάσκηση οδηγεί σε παπαγαλία, γεγονός που θα καταστήσει την ομιλία ανιαρή για το ακροατήριο. Όσον αφορά το άγχος, όσο πιο ομαλά και άνετα εξελίσσεται η ομιλία, τόσο λιγότερο θα αγχώνεται ο ομιλητής για το τι σκέφτεται γι’ αυτόν το ακροατήριο.
· Ο ρυθμός
Οι μη έμπειροι ομιλητές μιλούν πολύ γρήγορα, χωρίς να το αντιλαμβάνονται. Κι αυτό γιατί – λόγω του άγχους – βιάζονται να τελειώσουν μια ώρα αρχύτερα. Ο ομιλητής πρέπει να μιλά αργά και να κάνει σύντομες διακοπές (λίγων δευτερολέπτων) ούτως ώστε να μπορεί το ακροατήριο να εμπεδώνει αυτά που ακούει. Επίσης, λίγες υποθετικές ερωτήσεις (για τις οποίες δεν αναμένεται από το ακροατήριο απάντηση), προκαλούν προβληματισμό στο ακροατήριο και κεντρίζουν το ενδιαφέρον τους.
· Επικέντρωση στο ακροατήριο
Τις πιο πολλές φορές, το άγχος οφείλεται στο γεγονός ότι ο ομιλητής σκέφτεται πώς θα τον αξιολογήσει το ακροατήριο. Αυτό οδηγεί τους ομιλητές στο να ετοιμάζουν πολυσέλιδες ομιλίες, με αχρείαστα στοιχεία και επουσιώδεις πληροφορίες, σε μια προσπάθεια να αποδείξουν στο ακροατήριο ότι κατέχουν καλά το θέμα. Δεν πρέπει να είναι αυτός ο στόχος του ομιλητή. Αντίθετα, η προσπάθειά του πρέπει να είναι να κεντρίσει το ενδιαφέρον του ακροατηρίου με μια σύντομη και περιεκτική ομιλία. Όταν το ακροατήριο κρέμεται από τα χείλη του ομιλητή, αυτός παύει πλέον να ενδιαφέρεται για το πώς θα τον αξιολογήσει το ακροατήριο, και απολαμβάνει το πόσο καλά το ακροατήριο αφομοιώνει αυτά που ο ίδιος λέγει.
· Οπτική επαφή
Η οπτική επαφή του ομιλητή με το ακροατήριο είναι πανάκεια για καταπολέμηση του άγχους του ομιλητή. Κοιτάζοντας τους ακροατές στα μάτια και βλέποντας πόσο ενδιαφέρονται για όσα λέγει, ο ομιλητής αισθάνεται ιδιαίτερη ικανοποίηση η οποία διώχνει τυχόν φοβίες του. Αντίθετα αν ο ομιλητής κοιτάζει χαμηλά ή βλέπει συνεχώς τις σημειώσεις του ή τον ηλεκτρονικό πίνακα παρουσιάσεων, το ακροατήριο θα αφαιρεθεί και το ενδιαφέρον του θα μειωθεί.
· Προσωπικές εμπειρίες και ανέκδοτα
Οι προσωπικές εμπειρίες του ομιλητή προκαλούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο ακροατήριο, ιδιαίτερα αν συνδέονται άμεσα με το θέμα της ομιλίας. Όμως, παν μέτρον άριστον. Όσον αφορά τα ανέκδοτα, οι γνώμες διίστανται. Υπάρχουν ορισμένοι που τα υποστηρίζουν, υπάρχουν όμως και πολλοί που λένε ότι τα ανέκδοτα υποβαθμίζουν μια σοβαρή ομιλία. Εν πάση περιπτώσει, αν κάποιος αποφασίσει να διανθίσει την ομιλία του με ανέκδοτα αυτά ουδέποτε πρέπει να είναι προκλητικά ή να προκαλούν αμηχανία στο ακροατήριο.
· Ουδείς τέλειος
Πολλοί ομιλητές επιδιώκουν την τελειότητα από την πρώτη στιγμή. Αυτός είναι ένας στόχος ανέφικτος για τις πρώτες ομιλίες. Η επιδίωξη της τελειότητας κάνει τον ομιλητή να συμπεριφέρεται σαν ρομπότ και τον απομακρύνει από το ακροατήριο. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο ομιλητής θα πρέπει συνεχώς να επιδιώκει τη μετριότητα. Με τη συνεχή εξάσκηση και τις συχνές ομιλίες, σύντομα θα φτάσει στην τελειότητα χωρίς καν ο ίδιος να το καταλάβει.
· Απλά και κατανοητά
Οι έμπειροι ομιλητές θεωρούν τις ομιλίες διασκέδαση, αφού αισθάνονται ότι βρίσκονται σε μια συζήτηση μεταξύ φίλων, στην οποία ο ίδιοι (οι ομιλητές) παρουσιάζουν τις δικές τους θέσεις. Όσον αφορά τους πρωτάρηδες πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι για να κληθούν να μιλήσουν, σημαίνει ότι κατέχουν το θέμα καλύτερα από το ακροατήριο, το οποίο παρακολουθεί την ομιλία για να ενημερωθεί και όχι για να εντοπίσει τυχόν ελλείψεις του ομιλητή.
Επίλογος
Αν ένας ομιλητής – όσο καλά κι αν κατέχει το θέμα – δεν αισθάνεται άγχος την πρώτη φορά (και όχι μόνο) που θα μιλήσει, ουδέποτε θα εξελιχθεί σε … Δημοσθένη. Αντίθετα ένα ελεγχόμενο και δημιουργικό άγχος πριν την ομιλία βοηθά τον ομιλητή να προετοιμαστεί, να εξασκηθεί και έτσι να αποκτήσει αυτοπεποίθηση. Σταδιακά – χρησιμοποιώντας και τις πιο πάνω πρακτικές – θα εξαλείψει τις φοβίες του.
*Ο Δημήτρης Εργατούδης είναι αφυπηρετήσας (2006) Ανώτερος Διευθυντής της Λαϊκής Τράπεζας και fellow του Ινστιτούτου Τραπεζιτών Λονδίνου.
