του Δημήτρη Εργατούδη*
Μην ψάξετε να βρείτε τη λέξη «Σαββατική» στα παραδοσιακά ελληνικά λεξικά (Μπαμπινιώτης, Δημητράκος, Τεγόπουλος-Φυράκης, κ.λπ) γιατί θα απογοητευτείτε. Θα τη βρείτε μόνο στα διαδικτυακά λεξικά και σε πολλά αγγλικά (sabbatical leave).
Ιστορικό
Η λέξη Σαββατικός(-ή) πηγάζει από την Παλαιά Διαθήκη και σύμφωνα με αυτήν, οι αγροί των Ιουδαίων έπρεπε να μένουν ακαλλιέργητοι κάθε επτά χρόνια για να ξεκουράζονται (αγρανάπαυση).
Η λέξη στο μάνατζμεντ
Στο μάνατζμεντ η λέξη σημαίνει απουσία ενός υπαλλήλου (κατόπιν έγκρισης του εργοδότη του) για κάποιο χρονικό διάστημα (συνήθως 2-12 μήνες) για να υλοποιήσει ο υπάλληλος κάποιο στόχο του, όπως π.χ. η διεξαγωγή μιας έρευνας, η μετεκπαίδευση, η συγγραφή ενός βιβλίου, η επίσκεψη στο εξωτερικό για θέματα της δουλειάς του κ.λπ. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που η άδεια δεν έχει σχέση με οποιοδήποτε από τους πιο πάνω λόγους.
Ο θεσμός της Σαββατικής Άδειας χρησιμοποιείται ευρέως στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα (και όχι μόνο) τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό. Ανάλογα με τον σκοπό για τον οποίο ζητείται η άδεια, αυτή πιθανόν να είναι μετά ή άνευ απολαβών.
Πριν την πανδημία του κορωνοϊού ο θεσμός αυτός λειτουργούσε στο 20% των οργανισμών του Ηνωμένου Βασιλείου. Άλλο ένα 10% ήταν στα πρόθυρα λειτουργίας του.
Ποιοι επωφελούνται
Από τον θεσμό επωφελούνται τόσο τα στελέχη που παίρνουν την άδεια, όσο και οι οργανισμοί στους οποίους αυτά εργάζονται. Το κυριότερο όφελος των υπαλλήλων είναι η πραγματοποίηση κάποιων στόχων τους, ενώ οι οργανισμοί επωφελούνται αφού έχει παρατηρηθεί ότι, όταν επιστρέφουν οι υπάλληλοι είναι ανανεωμένοι γεμάτοι καινοτόμες ιδέες που αφορούν τη δουλειά τους και γενικά τον οργανισμό. Επίσης, από τον στόχο που ολοκλήρωσε ο υπάλληλος, συνήθως επωφελείται και οργανισμός. Τέλος, επωφελούνται και οι αντικαταστάτες όσων απουσιάζουν, αφού αποκτούν γνώσεις και εμπειρίες τις οποίες δεν θα αποκτούσαν αν δεν είχαν την ευκαιρία να αναπληρώσουν τους συναδέλφους τους που απουσίασαν.
Και στις τρεις περιπτώσεις (αυτοί που παίρνουν την άδεια, οι αντικαταστάτες τους και ο οργανισμός) κερδισμένος είναι ο οργανισμός, αφού θα είναι δέκτης καινοτόμων ιδεών και θα έχει στη διάθεσή του ικανά στελέχη τα οποία θα διαδεχθούν μελλοντικά τους σημερινούς διευθυντές.
Τι πρέπει να περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα Σαββατικής Άδειας
Οι οργανισμοί που δεν καθιέρωσαν ακόμη τον θεσμό και σκέφτονται να τον εφαρμόσουν, πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι οι κανονισμοί που τον διέπουν ποικίλουν ανάλογα με το είδος του οργανισμού, το μέγεθός του, το αντικείμενό του, την κουλτούρα του κ.λπ. Στα θέματα που πρέπει να προβληματίσουν τους οργανισμούς αυτούς περιλαμβάνονται και τα εξής:
- Κριτήριο ετών υπηρεσίας
Πρέπει να αποφασιστεί πόσα χρόνια υπηρεσίας θα πρέπει να συμπληρώσει ένας υπάλληλος για να δικαιούται Σαββατική Άδεια. Συνήθως είναι πέντε χρόνια, αυτό όμως δεν είναι απόλυτο.
- Προειδοποίηση
Για να προλάβει ο υπάλληλος να προετοιμαστεί κατάλληλα και ο οργανισμός να διευθετήσει τον προσωρινό αντικαταστάτη του, καθορίζεται συγκεκριμένη περίοδος προειδοποίησης για την πρόθεση του υπαλλήλου να κάμει χρήση του θεσμού.
- Διάρκεια άδειας
Συνήθως υπάρχει ανώτατος και κατώτατος χρονικός περιορισμός για τη διάρκεια της άδειας. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο η διάρκεια της άδειας που θα εγκριθεί θα εξαρτηθεί από τον σκοπό για τον οποίο ζητείται η άδεια. Όσο πιο πολύ θα ωφεληθεί ο οργανισμός από τον σκοπό αυτόν, τόσο μεγαλύτερη μπορεί να είναι η διάρκεια της άδειας.
- Συχνότητα
Καθορίζεται πόσες φορές κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας του ή κατά τη διάρκεια συγκεκριμένης χρονικής περιόδου (π.χ. πέντε χρόνια) δικαιούται ένας υπάλληλος να κάμει χρήση του θεσμού.
- Ποιοι δικαιούνται
Μπορεί να δικαιούνται όλοι οι υπάλληλοι αφού συμπληρώσουν τον απαιτούμενο χρόνο υπηρεσίας (βλ. πιο πάνω) ή αυτό πιθανόν να εξαρτάται από τον βαθμό και τα καθήκοντα που εκτελεί ο υπάλληλος. Τις πιο πολλές φορές προκύπτει όφελος στον οργανισμό, ανεξάρτητα από τον βαθμό και τα καθήκοντα του υπαλλήλου.
- Κανονισμοί που διέπουν την άδεια
Υπάρχουν οργανισμοί οι οποίοι, στο συμβόλαιο πρόσληψης, αναφέρουν λεπτομέρειες για τη Σαββατική Άδεια (π.χ. «ο υπάλληλος δικαιούται, όταν συμπληρώσει πέντε χρόνια υπηρεσίας, να πάρει Σαββατική Άδεια μεταξύ δύο και τεσσάρων μηνών»), ή να γίνει γενική αναφορά ότι «κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις ο υπάλληλος δικαιούται Σαββατική Άδεια η συχνότητα και η διάρκεια της οποίας θα καθορίζονται ανάλογα με κάθε περίπτωση».
- Απολαβές
Ανάλογα με τον σκοπό για τον οποίο λαμβάνεται η άδεια, μπορεί, κατά τη διάρκειά της, ο υπάλληλος να πληρώνεται κανονικά ή όχι. Στην πρώτη περίπτωση ο υπάλληλος υποχρεούται να επιστρέψει τα χρήματα που πήρε, αν δεν επανέλθει στην εργασία του ή αν δεν συμπληρώσει/διεκπεραιώσει την εργασία που ανέλαβε.
- Αρχαιότητα
Συνήθως ο χρόνος που απουσιάζει ένας υπάλληλος με Σαββατική Άδεια μετρά για σκοπούς αρχαιότητας. Δηλαδή αν ένας έχει δέκα χρόνια υπηρεσία και απουσίασε ένα χρόνο με άδεια, θεωρείται ότι έχει συμπληρώσει 10 χρόνια υπηρεσίας και όχι εννιά.
Επίλογος
Η Σαββατική Άδεια είναι ένας θαυμάσιος τρόπος ανταμοιβής για τους καλούς υπαλλήλους. Παράλληλα είναι και πόλος έλξης ταλαντούχων υποψηφίων. Τα τελευταία χρόνια, η Σαββατική Άδεια δεν λαμβάνεται μόνο για σκοπούς έρευνας. Υπάρχουν οργανισμοί που την παραχωρούν και για ξεκούραση, εξού και παραλληλίζεται με την αγρανάπαυση. Όπως ο αγρός θέλει ξεκούραση για να ανανεωθεί και να δυναμώσει, το ίδιο και ο ανθρώπινος νους· αυτοί που φεύγουν επιστρέφουν φρέσκοι και δυνατοί.
*Ο Δημήτρης Εργατούδης είναι αφυπηρετήσας (2006) Ανώτερος Διευθυντής της Λαϊκής Τράπεζας και fellow του Ινστιτούτου Τραπεζιτών Λονδίνου.
