του Δημήτρη Εργατούδη*
Σε οργανισμούς και επιχειρήσεις συναντούμε ηγέτες που ασκούν την εξουσία τους με διαφορετικό τρόπο ο κάθε ένας. Υπάρχουν ηγέτες που, ανεξάρτητα από την απόφαση που καλούνται να πάρουν, εφαρμόζουν πάντοτε το ίδιο στιλ ηγεσίας, το οποίο, εν πολλοίς, πηγάζει από τον χαρακτήρα τους.
Υπάρχουν όμως και ηγέτες που προσαρμόζουν το ηγετικό τους στιλ ανάλογα με:
- τη σοβαρότητα της απόφασης που καλούνται να πάρουν
- τα εμπλεκόμενα πρόσωπα, και
- το επείγον ή μη του θέματος.
Μεταξύ των διάφορων στιλ ηγεσίας, τα οποία μπορεί να επιλέξει και να εφαρμόσει ένας ηγέτης είναι, με βάση τις πιο πάνω παραμέτρους, και τα εξής:
- Συμμετοχικό
Για να πάρει μια σοβαρή απόφαση ο ηγέτης, επιδιώκει τη συνεργασία των υπαλλήλων του. Τους ενθαρρύνει να υποβάλλουν εισηγήσεις και φροντίζει ώστε οι υπάλληλοι να γνωρίζουν ότι οι εισηγήσεις τους λαμβάνονται σοβαρά υπόψη, χωρίς να αποκλείεται και κάποιου είδους ανταμοιβής, για τις καλύτερες εισηγήσεις.
Το στιλ αυτό είναι κατάλληλο σε τμήματα στα οποία υπάρχει άριστη συνεργασία μεταξύ των υπαλλήλων, όλοι οι υπάλληλοι είναι έμπειροι και απολαμβάνουν της πλήρους εμπιστοσύνης του ηγέτη τους. Επίσης το στιλ αυτό είναι ιδανικό όταν προγραμματίζονται ραγδαίες εσωτερικές αλλαγές. Αυτές γίνονται ευκολότερα αποδεκτές από τους υπαλλήλους, όταν οι τελευταίοι συμμετέχουν στη διαδικασία της αλλαγής.
Είναι ακατάλληλο σε περιόδους κρίσης και σε περιπτώσεις επειγόντων περιστατικών, όταν ο ηγέτης χρειάζεται να αναλάβει συντονιστικό ρόλο για άμεση αντιμετώπιση της κατάστασης.
- Συναινετικό
Κατάλληλο όταν ο ηγέτης επιδιώκει να αυξήσει την αφοσίωση των υπαλλήλων στον οργανισμό και την πλήρη ταύτισή τους με αυτόν. Με το στιλ αυτό αποφεύγονται οι συγκρούσεις μεταξύ των υπαλλήλων και δημιουργείται μια αγαστή συνεργασία μεταξύ τους, καθώς και μεταξύ ηγέτη και υπαλλήλων. Γενικά ο ηγέτης θέτει υπεράνω όλων την ευημερία των υπαλλήλων του.
Κατάλληλο για τη θεραπεία πληγών ή αγχωδών καταστάσεων που προκάλεσαν συγκρούσεις μεταξύ ηγεσίας και υπαλλήλων. Μπορεί να εφαρμοστεί σε συνδυασμό με άλλα στιλ.
- Το στιλ που χαράσσει τον δρόμο
Ο ηγέτης χαράσσει τον δρόμο, και αναμένει από τους υπαλλήλους του να τον ακολουθήσουν. Κατάλληλο για τμήματα στελεχωμένα με έμπειρο και ικανό προσωπικό το οποίο χρειάζεται λίγο ή καθόλου συντονισμό.
Ακατάλληλο όταν υπάρχει υπερβολικός φόρτος εργασίας, ο οποίος, για να διεκπεραιωθεί, οι υπάλληλοι χρειάζονται βοήθεια από άλλα τμήματα.
Ενίοτε, η χάραξη του δρόμου από τον ηγέτη καταπνίγει την καινοτομία και μπορεί να εκληφθεί ως καταπίεση των υπαλλήλων.
- Αυταρχικό
Τον ηγέτη τον ενδιαφέρουν αποκλειστικά τα τελικά αποτελέσματα, και τίποτε άλλο. Έχει ένα όραμα και αναμένει από όλους τους υπαλλήλους να συμμετάσχουν στην πραγμάτωσή του. Για να πετύχει εφαρμόζει αυστηρούς κανόνες πειθαρχίας. Εξυπακούεται ότι ο ηγέτης πρέπει να είναι επαγγελματικά ικανότατος. Ταυτόχρονα πρέπει να είναι δίκαιος προς όλους τους υπαλλήλους του και λάτρης της αξιοκρατίας. Οι υπάλληλοι παρωθούνται με συνεχή θετική ανατροφοδότηση από τον ηγέτη τους.
Ακατάλληλο όταν ο ηγέτης δεν απολαμβάνει της πλήρους εμπιστοσύνης των υπαλλήλων του ή όταν οι υπάλληλοι δεν είναι αρκούντως πεπειραμένοι και εκπαιδευμένοι.
- Συμβουλευτικό
Ο ηγέτης προσπαθεί να βελτιώσει την ποιότητα και την απόδοση των υπαλλήλων του, βοηθώντας τους να βάλουν μαζί του προσωπικούς στόχους, οι οποίοι στο τέλος θα μετατραπούν σε στόχους του οργανισμού. Οι υπάλληλοι παρωθούνται αφού γνωρίζουν ότι ο ηγέτης θα βοηθήσει τους άριστους να ανελιχθούν.
Για να πετύχει, ο ηγέτης πρέπει να είναι έμπειρος και ικανός, και να εφαρμόζει το στιλ αυτό με προσοχή, αφού υπάρχει ο κίνδυνος να χαρακτηριστεί από τους υπαλλήλους του ως μικρομάνατζερ. Επίσης υπάρχει πιθανότητα να επηρεαστεί η αυτοπεποίθηση των υπαλλήλων. Κατάλληλο όταν οι υπάλληλοι χρειάζεται να αποκτήσουν νέες δεξιότητες.
Ακατάλληλο όταν οι υπάλληλοι είναι ατίθασοι ή δεν ενδιαφέρονται να μάθουν κάτι νέο.
- Καθοδηγητικό
Ο ηγέτης εξηγεί στον κάθε υπάλληλο τι αναμένει από αυτόν και ελέγχει συνεχώς την εργασία των υπαλλήλων, οι οποίοι γνωρίζουν ότι θα έχουν επιπτώσεις αν η απόδοσή τους δεν θα είναι ικανοποιητική.
Κατάλληλο σε περιπτώσεις κρίσεων όταν κάθε λάθος μπορεί να αποβεί μοιραίο. Οι υπάλληλοι πρέπει να είναι έμπειροι, αφού το στιλ αυτό δεν περιλαμβάνει εκπαίδευση. Ενίοτε παρατηρείται αντίδραση από τους υπαλλήλους, οι οποίοι αισθάνονται ότι πλήττεται η ελευθερία και η αυτονομία τους.
Επίλογος
Η ηγεσία δεν είναι στατική αλλά δυναμική. Γι’ αυτό και ο ηγέτης πρέπει να αναπροσαρμόζει το ηγετικό του στιλ ανάλογα με την κάθε περίπτωση, κεφαλαιοποιώντας τα πλεονεκτήματα κάθε στιλ.
*Ο Δημήτρης Εργατούδης είναι αφυπηρετήσας (2006) Ανώτερος Διευθυντής της Λαϊκής Τράπεζας και fellow του Ινστιτούτου Τραπεζιτών Λονδίνου.
