του Δημήτρη Εργατούδη*
Πρωτοασχολήθηκα με την παρώθηση (motivation), το 2010 στο βιβλίο μου Ισοζυγισμένη Διεύθυνση – Balanced Management (εξαντλημένο), έκδοση του Κυπριακού Ινστιτούτου Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών. Στη συνέχεια, μέσα στα πλαίσια της συνεργασίας μου με τον Πολίτη, δημοσίευσα τρία άρθρα. Το πρώτο με τίτλο Παρώθηση προσωπικού σε καιρούς κρίσης, δημοσιεύτηκε στις 8.9.13, το δεύτερο με τίτλο Παρώθηση VS Αντιπαρώθηση, δημοσιεύτηκε στις 16.9.18 και το τρίτο με τίτλο Κίνητρα για παρώθηση των υπαλλήλων δημοσιεύτηκε στις 20.1.19.
Από το άρθρο του βιβλίου μου αντιγράφω την εισαγωγή:
«Για πολλά χρόνια οι ειδικοί χρησιμοποιούσαν τη λέξη Υποκίνηση, για να μεταφράσουν την αγγλική λέξη motivation. Ήλθε όμως ο Μπαμπινιώτης το 1998 με το μεγάλο του λεξικό για να μας υποδείξει πως η λέξη υποκίνηση εμπεριέχει αρνητικά στοιχεία (π.χ. υποκινώ σε έγκλημα). Αργότερα, χρησιμοποιήθηκε η λέξη παρακίνηση, η οποία έχει περίπου την ίδια σημασία, αλλά με λιγότερα αρνητικά στοιχεία. Τελικά επικράτησε η λέξη «παρώθηση».
Κατά καιρούς υπήρξαν διάφοροι ορισμοί σχετικοί με την Παρώθηση. Διαλέγω τον πιο απλό:
Παρώθηση είναι η παροχή στους υφισταμένους μας τέτοιων κινήτρων ώστε να αποδίδουν πιο παραγωγικά».
Η παρώθηση το 2021
Μια από τις βασικότερες αρχές του μάνατζμεντ είναι ότι πρόκειται για μια δυναμική κατάσταση, η οποία επηρεάζεται από τις εκάστοτε επικρατούσες συνθήκες.
Η κρίση που προκάλεσε η πανδημία του κορωνοϊού έχει διαταράξει τις ισορροπίες που επικρατούσαν στην προ ιού εποχή. Άνθρωποι οι οποίοι είχαν ικανοποιήσει τις ανάγκες επιβίωσης, ανησυχούν σήμερα για το αύριο, αφού τα μέτρα που λαμβάνονται οδηγούν στο κλείσιμο επιχειρήσεων, με αποτέλεσμα να επηρεάζονται και οι φυσιολογικές, κοινωνικές και εγωιστικές τους ανάγκες.
Με τα δεδομένα αυτά διαφοροποιούνται και τα όπλα που έχουν στη διάθεσή τους οι εργοδότες για να ενισχύουν την παρώθηση των υπαλλήλων τους.
Τα κίνητρα
Παρόλο που στο παρελθόν, πολλές έρευνες, στην Κύπρο και στο εξωτερικό, έδειξαν ότι τα χρήματα δεν είναι πάντοτε η υπ’ αριθμόν ένα κινητήριος δύναμη για την παρώθηση, σήμερα – λόγω της κρίσης – άρχισαν να έχουν ξεχωριστή θέση στα κίνητρα που μπορούν να προσφερθούν στους υπαλλήλους.
Κανένας δεν μπορεί να αγνοήσει την αξία των χρημάτων, αφού αυτά είναι απαραίτητα για την πληρωμή των λογαριασμών (ρεύμα, νερό, τηλέφωνο, κ.λπ), των εξόδων για την ανατροφή και τις σπουδές των παιδιών, την κάλυψη της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και πολλών άλλων.
Είναι γι’ αυτό που ακόμη και σήμερα υπάρχουν οργανισμοί οι οποίοι χρησιμοποιούν τα χρήματα για να παρωθούν τους υπαλλήλους τους. Διπλές προσαυξήσεις και φιλοδωρήματα είναι ευπρόσδεκτα από όλους . Όμως οι οργανισμοί αυτοί πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι τα χρήματα δεν πρέπει να είναι το μόνο κίνητρο για την παρώθηση των υπαλλήλων. Εξακολουθούν να υπάρχουν κι άλλα κίνητρα, τα οποία – ανάλογα με τις ανάγκες κάθε υπαλλήλου – μπορούν να προσφερθούν ως μέσο για παρώθηση. Ορισμένα από τα κίνητρα αυτά είναι και τα εξής:
- Συνεισφορά υπαλλήλων στις επιτυχίες του οργανισμού
Οι υπάλληλοι ικανοποιούνται όταν αισθάνονται ότι συμβάλλουν ενεργά στις επιτυχίες του οργανισμού στον οποίο εργάζονται. Η υιοθέτηση εισηγήσεών τους, η συμβολή τους στην επίλυση προβλημάτων, η έγκριση καινοτόμων ιδεών τους κ.λπ αυξάνει την αφοσίωσή τους στον οργανισμό με αποτέλεσμα να αυτοπαρωθούνται.
- Αναγνώριση επιτυχιών
Όσα αναφέρονται στην προηγούμενη παράγραφο μπορούν να αξιοποιηθούν παρωθητικά, μόνο αν αναγνωρίζονται. Ο έπαινος και τα συγχαρητήρια εξακολουθούν να αποτελούν ισχυρά παρωθητικά εργαλεία.
- Σεβασμός
Οι υπάλληλοι αισθάνονται μεγάλη ικανοποίηση όταν αντιλαμβάνονται ότι τους σέβονται οι προϊστάμενοι, οι υφιστάμενοι και οι συνάδελφοί τους. Οποιαδήποτε παρωθητικά κίνητρα κι αν προσφέρει ένας οργανισμός, αυτά δεν θα είναι αποτελεσματικά αν οι υπάλληλοι δεν απολαμβάνουν του σεβασμού όλων.
- Ενημέρωση
Πρόκειται για ένα κίνητρο το οποίο αποκτά ιδιαίτερη σημασία σε καιρούς κρίσης. Οι υπάλληλοι πρέπει συνεχώς να ενημερώνονται για τα τεκταινόμενα (καλά και κακά) στον οργανισμό στον οποίο εργάζονται. Αν δεν ενημερώνονται, από τη μια θα αισθάνονται παραγνωρισμένοι και, από την άλλη, θα είναι έρμαιο κακόβουλων ή ψεύτικων πληροφοριών που συνήθως κυκλοφορούν μέσω της ανεπίσημης επικοινωνίας (grapevine) που λειτουργεί σε όλους τους οργανισμούς και η οποία πολλαπλασιάζεται σε καιρούς κρίσης.
- Ευελιξία
Οι υπάλληλοι αισθάνονται την ανάγκη για περισσότερη ευελιξία. Ενώ έχουν όλη την καλή διάθεση και όλες τις ικανότητες να αριστεύουν, βλέπουν, κάποτε, αχρείαστους ελέγχους και τη γραφειοκρατία να κρατά τα χέρια τους δεμένα. Η γραφειοκρατία και η τυπολατρία είναι ισχυροί αντιπαρωθητικοί παράγοντες.
- Πόροι και μέσα
Από τη στιγμή που ανατίθεται ένα έργο σε έναν υπάλληλο, αυτός πρέπει να έχει στη διάθεσή του όλους τους αναγκαίους πόρους και όλα τα απαραίτητα μέσα, ούτως ώστε να μπορεί να διεκπεραιώνει το έργο του γρήγορα και σωστά. Διαφορετικά το ενδιαφέρον και η παραγωγικότητά του μειώνονται.
- Ευχάριστο εργασιακό περιβάλλον
Παρόλο που πολλοί υποστηρίζουν ότι το ευχάριστο εργασιακό περιβάλλον θεωρείται εξυγιαντικό κίνητρο (δηλαδή κάτι που ο υπάλληλος θεωρεί υποχρέωση του προϊσταμένου του να του το προσφέρει), και όχι παρωθητικό, σε καιρούς κρίσης, αυτό μπορεί να εξελιχθεί σε αντιπαρωθητικό, όταν απουσιάζει. Το εργασιακό περιβάλλον είναι ένας πολύ ευρύς όρος που αρχίζει από τα κλιματιστικά και φτάνει μέχρι την εταιρική κουλτούρα του οργανισμού.
- Συνεχής επικοινωνία
Έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί, ο καιρός που οι διευθυντές έμεναν στα γραφεία τους, πίσω από κλειστές πόρτες και αδιαφανείς κουρτίνες. Οι διευθυντές τώρα πρέπει συνεχώς να κυκλοφορούν μεταξύ των υπαλλήλων τους, γνωρίζοντάς τους προσωπικά και πείθοντάς τους ότι είναι θιασώτες της αμφίδρομης επικοινωνίας.
Επίλογος
Η παρώθηση δεν είναι έτοιμο κουστούμι που μπορεί να φορεθεί από οποιονδήποτε. Ο κάθε άνθρωπος έχει τις δικές του ανάγκες, και το προσφερόμενο κίνητρο θα είναι αποτελεσματικό, μόνο αν αυτό ικανοποιεί τις συγκεκριμένες του ανάγκες.
- Ο Δημήτρης Εργατούδης είναι αφυπηρετήσας (2006) Ανώτερος Διευθυντής της Λαϊκής Τράπεζας και fellow του Ινστιτούτου Τραπεζιτών Λονδίνου.
